Λαογραφικό Μουσείο Καλλιμασιάς Χίος

Καραγκιόζης Χατζιαβάτης Μπάρμπα Γιώργος

Καραγκιοζοπαίχτης

Το θέατρο σκιών μας ήρθε από την Ασία μέσω της Κωνσταντινούπολης, τα τέλη του 19ου αιώνα και άρχισε να καλλιεργείται και να εξελληνίζεται στις γειτονιές των αστικών κέντρων (Αθήνα, Πάτρα) που μόλις άρχισαν να σχηματίζονται. Ονομάστηκε έτσι γιατί ανάμεσα στους θεατές και στα παρασκήνια υπάρχει τεντωμένο κατακόρυφα ένα λευκό σεντόνι, το οποίο φωτίζεται από πίσω με δυνατό φως. Πίσω από το σεντόνι αυτό βρίσκεται ο καραγκιοζοπαίχτης με τους βοηθούς του, που κρατάνε τις φιγούρες με ειδικές βέργες και τις δίνουν στον καραγκιοζοπαίχτη για να τις κινήσει στο πανί. Οι φιγούρες είναι φτιαγμένες από δέρμα ή χαρτόνι ή ζελατίνα και ζωγραφισμένες με έντονα χρώματα. Καθώς λοιπόν πέφτει το φως πάνω στις φιγούρες και στο σεντόνι οι θεατές από την πλατεία βλέπουν χρωματιστές σκιές. Και καθώς κινούνται οι φιγούρες, ο καραγκιοζοπαίχτης προσποιείται τις φωνές όλων των ηρώων και υποδύεται ο ίδιος όλους τους ρόλους. Εκτός από τους βοηθούς πίσω από το σεντόνι υπάρχει και μια μικρή κομπανία που παίζει κατάλληλη μουσική πολλές φορές είναι μόνο ένας μουσικός και ένας τραγουδιστής που τραγουδάει τα τραγούδια του έργου. Τον τραγουδιστή μπορεί να τον κάνει και ο καραγκιοζοπαίχτης. Φαίνεται ότι ο πρώτος που έφερε τον Καραγκιόζη στην Ελλάδα ήταν ο Μπαρμπαγιάννης ο Μπράχαλης, έναν καραγκιόζη πολύ κοντά στην τούρκικη μορφή του. Ο Σίμος Γκαρής υπήρξε ο καλύτερος Χιώτης καραγκιοζοπαίχτης. Πέθανε το Σεπτέμβρη του 2000. Οι μεγαλύτεροι Χιώτες τον θυμούνται με νοσταλγία.

Φιγούρες Καραγκιόζη

Ο κεντρικός ήρωας είναι «ο Καραγκιόζης» που συμβολίζει τον πάμφτωχο ξετρελαμένο από πείνα Έλληνα, που γι΄αυτό γίνεται άπληστος και αρπαχτικός, προσωποποίηση της πονηριάς. Άλλα πρόσωπα είναι «ο Χατζηαβάτης» συνώνυμο του κόλακα, αιώνια συμβιβασμένος με την εξουσία. «Ο Μπαρμπαγιώργος» θείος του Καραγκιόζη, είναι ο άνθρωπος της υπαίθρου, συμβολίζει τη διάθεση του λαού για αντίσταση γιατί είναι ο μόνος που δέρνει το Βελιγκέκε. «Ο Βελιγκέκας ή Δερβέναγας» τουρκαλβανός με φρικτά Ελληνικά είναι επιφορτισμένος με την τήρηση της τάξης και ασφάλειας. Είναι σκληρός αλλά όχι έξυπνος. «Πασάς ή Βεζίρης», ο ανώτατος Τούρκος άρχοντας. Μεγαλοπρεπής επιδεικνύει την καλοσύνη και αμεροληψία του. Ο πασάς παρουσιάζεται σκληρός και άδικος μόνο στα έργα με ηρωικά θέματα. «Το κολλητήρι», ο γιος του Καραγκιόζη με ψευδή γλώσσα, πονηρό και κατεργάρικο, βοηθάει τον Καραγκιόζη. «Ο σιορ Διονύσιος ή Νιόνιος», από τη Ζάκυνθο, ξεπεσμένος αριστοκράτης, καυχησιάρης, επιφανειακά ευγενικός, μιλάει με πολλές τσιριμόνιες με γλώσσα με πολλές παραφθαρμένες ιταλικές λέξεις. «Ο Σταύρακας», ο μάγκας της παλιάς Αθήνας, δειλός κατά βάθος, δείχνει απειλητικός και καυχησιάρης. «Ο Ομορφονιός», κομψευόμενος, μαμόθρεφτος, φαντασμένος. Τελειώνει τις φράσεις του με το «ουίτ» που είναι ίσως το γαλλικό «ουί». Να προσθέσουμε επίσης τη ναζιάρα «Βεζιροπούλα» και την πολύπαθη γυναίκα του Καραγκιόζη, την «Αγλαΐα». Ανάλογα με το θέμα του έργου παρουσιάζονται και άλλα πρόσωπα. Τα σκηνικά ήταν το σαράι του Τούρκου άρχοντα στη δεξιά πλευρά και η καλύβα του Καραγκιόζη στην αριστερή. Τρεις ήταν οι κατηγορίες των έργων που έπαιζαν οι καραγκιοζοπαίχτες. Α) τα κωμικά μέσα στα οποία καθρεπτίζονταν η καθημερινή ζωή, π.χ. ο γάμος του Καραγκιόζη, β) τα εμπνευσμένα από μύθους ή θρύλους που συνδέουν τον καραγκιόζη με τις ρίζες της ελληνικής παράδοσης π.χ. Ο μέγας Αλέξανδρος και ο καταραμένος Όφις και γ) τα ηρωικά ή ιστορικά δράματα που λίγη σχέση έχουν βέβαια με την ιστορική αλήθεια, μα δείχνουν τη λαχτάρα των Ελλήνων για τον κόσμο του μεγαλείου και της λεβεντιάς του ΄21 που τόσο διέφερε από τη δική τους πραγματικότητα.

(Το κείμενο είναι από το βιβλίο "Μιάν βολάν τσ΄έναν τσαιρόν ήτον..." του Γιάννη Κολλιάρου)

Λαογραφικό Μουσείο Καλλιμασιάς - ΚαραγκιοζοπαίχτηςΘΕΑΤΡΟ ΣΚΙΩΝ
Λαογραφικό Μουσείο Καλλιμασιάς - ΚαραγκιοζοπαίχτηςΦΙΓΟΥΡΕΣ ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗ (ΝΙΚΟΥ ΓΙΑΛΟΥΡΗ)
Λαογραφικό Μουσείο Καλλιμασιάς - ΚαραγκιοζοπαίχτηςΦΙΓΟΥΡΕΣ ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗ (ΝΙΚΟΥ ΓΙΑΛΟΥΡΗ)
Λαογραφικό Μουσείο Καλλιμασιάς - ΚαραγκιοζοπαίχτηςΦΙΓΟΥΡΕΣ ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗ (ΝΙΚΟΥ ΓΙΑΛΟΥΡΗ)
Λαογραφικό Μουσείο Καλλιμασιάς - ΚαραγκιοζοπαίχτηςΦΙΓΟΥΡΕΣ ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗ
Λαογραφικό Μουσείο Καλλιμασιάς - ΚαραγκιοζοπαίχτηςΦΙΓΟΥΡΕΣ ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗ